ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੇ ਦਾਸ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਬਚਨ ਹੈ :
ਕੁਰਬਾਣੀ ਤਿਨ੍ਹਾਂ ਗੁਰਸਿਖਾਂ ਭਾਇ ਭਗਤਿ ਗੁਰਪੁਰਬ ਕਰੰਦੇ ।
ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਇਕ ਵੱਡੇ ਬਿਜਲੀ ਘਰ ਵਾਂਗ ਜਾਨੋ ਤੇ ਗੁਰਪੁਰਬ ਸਬ ਸਟੇਸ਼ਨ, ਜਿਹੜਾ ਸਾਲ ਲਈ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੇਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹਿਰਾਂ ਕੱਢ ਕੇ ਸਿਆਣੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਠੋਕਰਾਂ ਬਣਾ ਦੇਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਪਾਣੀ ਦੀ ਚਾਲ ਤਿੱਖੀ ਰਹੇ, ਮੱਧਮ ਨਾ ਹੋਵੇ । ਪਾਣੀ ਖਲੋ ਕੇ ਗੰਦਾ ਨਾ ਹੋ ਜਾਵੇ । ਏਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰਪੁਰਬ ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ ਸਾਡਾ ਉਤਸ਼ਾਹ ਜਾਗਦਾ ਹੈ ਨਵਾਂ ਚਾਅ ਹੰਭਲਾ ਮਾਰਦਾ ਹੈ । ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਹਰ ਕੰਮ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਦਾ ਆਸਰਾ ਭਾਲਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਏਨੇ ਸਿਆਣੇ ਨਹੀਂ ਹੋਏ ਕਿ ਆਪ ਹੀ ਹਰ ਗੱਲ ਕਰ ਲਵੀਏ । ਉਸ ਲਈ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ, ਉਸਤਾਦਾਂ ਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਤੋਂ ਅਸਾਂ ਸਭ ਕੁਝ ਸਿਖਣਾ ਹੈ । ਸੋ ਗੁਰਪੁਰਬ ਦੇ ਦਰਿਆ ਮਗਰ ਇਕ ਜੀਵਨ ਦਾ ਹਿਮਾਲਾ ਖਲੋਤਾ ਹੈ ਤੇ ਓਸ ਪਰਬਤ ਦਾ ਅਸੀਂ ਹਰ ਗੁਣ ਟੋਲਦੇ ਹਾਂ ਤੇ ਟੋਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਗੁਰਪੁਰਬ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੋਇਆ ਗੁਰੂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਯਾਦ ਕਰਨਾ ਤੇ ਓਹਦਿਆਂ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਥਾਂ ਦੇਣਾ । ਹੁਣ ਦੇਖਣਾ ਏਹ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰਪੁਰਬ ਮਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਸੀਂ ਕਿੰਨੇ ਕੁ ਸਫ਼ਲ ਹੋਂਦੇ ਹਾਂ ।
ਅੱਜ ਤੋਂ ਤੀਹ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ( ਜਦੋਂ ਹਥਲਾ ਲੇਖ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ) ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ, ਚੌਥੇ ਤੇ ਦਸਵੇਂ ਨਾਨਕ ਦਾ ਜਨਮ ਉਤਸਵ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ਼ ਸੀ। ਹੌਲੇ ਹੌਲੇ ਸ਼ਹਿਰੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਗੁਰਪੁਰਬ ਮਨਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਤੇ ਹੁਣ ਹਰ ਸ਼ਹਿਰ ਤੇ ਕਸਬੇ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਤੇ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ ਦਾ ਜਨਮ ਉਤਸਵ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਏਹ ਠੀਕ ਹੈ ਪਈ ਹਰ ਇਕ ਦੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਲਈ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਪਰ ਏਹ ਵੀ ਠੀਕ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਯਾ ਆਪਣੇ ਦਿਖਾਵੇ ਲਈ ਨਾ ਹੋਵੇ । ਬਾਲਾਂ ਲਈ ਆਤਸ਼ਬਾਜ਼ੀ ਦੀਪਮਾਲਾ ਗੁਰਦੁਆਰਿਓਂ ਖਾਣ ਲਈ ਮਿਠਾਈ ਮਿਲਣੀ ਤੇ ਖੇਡਾਂ ਆਦਿ ਰੱਖੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਏਹਨਾਂ ਦਾ ਅੱਜ-ਕਲ੍ਹ ਰਿਵਾਜ਼ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ । ਸਾਡਾ ਜ਼ੋਰ ਹਵਾਈ ਉਤਸ਼ਾਹ ਵੱਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਂਦਾ ਹੈ । ਏਹ ਕੜ੍ਹੀ ਦਾ ਉਬਾਲ ਹੈ ਚੜ੍ਹਿਆ ਤੇ ਲੱਥਾ। ਅਸਾਂ ਗੁਰਪੁਰਬ ਦਾ ਉਤਸ਼ਾਹ ਅਗਲੇ ਗੁਰਪੁਰਬ ਤਕ ਰੱਖਣਾ ਹੈ । ਸੋ ਬਾਲਾਂ ਨੂੰ ਅਜੇਹੇ ਪੈਮਫਲੈਟ ਦੇਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਓਹਨਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਤੇ ਓਹਨਾਂ ਦੀਆਂ
ਦਲੀਲਾਂ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਓਹ ਹਿੱਸਾ ਦੱਸਣ ਜਿਸ ਨਾਲ ਓਹ ਪਤੀਜ ਜਾਣ । ਓਹਨਾਂ ਨੂੰ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ੀ ਦੱਸਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ । ਸਿਧ ਗੋਸ਼ਟ ਸੁਣਨ ਦੀ ਚਾਹ ਨਹੀਂ। ਓਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਸਾਂ ਦੱਸਣਾ ਹੈ ਪਈ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਵੀ ਬਾਲ ਸਨ । ਆਪਣੀ ਧੁਨ ਦੇ ਪੱਕੇ ਸਨ । ਘਰ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ-ਕਰਦਿਆਂ ਨੇਕੀ ਹੱਥੋਂ ਨਾ ਛੱਡੀ ਤੇ ਚੰਗੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚ ਚੰਗਿਆਈ ਲਿਆਉਂਦੇ ਗਏ, ਓਹਨਾਂ ਨੇ ਸਭ ਗੱਲਾਂ ਆਪ ਆਪਣੇ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀਆਂ। ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਗੰਢ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਅਰਸ਼ੋਂ ਸੁੱਟੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤੇ ਓਹਨਾਂ ਚੁੱਕ ਕੇ ਮੋਢੇ ਰੱਖੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਓਹਨਾਂ ਵਾਂਗ ਉੱਦਮੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਓਹਨਾਂ ਵਾਂਗ ਤੇਜ਼ ਸੋਚ ਦੇ ਮਾਲਕ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਬਾਲਾਂ ਦੇ ਸਾਹਵੇਂ ਅਸਾਂ ਬਾਲ ਨਾਨਕ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਓਹਨਾਂ ਨੂੰ ਓਹਨਾਂ ਜਿਹਾ ਨਾਨਕ ਦਿਖਾ ਕੇ ਤੇ ਫੇਰ ਸਤਿਗੁਰ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਾਉਣੇ ਹਨ। ਬਾਲਾਂ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਜਸ ਦੇ ਗੀਤ ਸੁਣੋ ਪਰ ਸਾਰਾ ਸਮਾਂ ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਏਧਰ ਨਾ ਲਾਓ। ਓਹ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰਾਗੀ ਸਮਝ ਕੇ ਗੀਤ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਤੁਸੀਂ ਓਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਬਨਾ ਕੇ ਗੁਰੂ-ਜੱਸ ਸੁਣੋ । ਵਾਜੇ ਨਾਲ ਗਉਂਕੇ ਰਾਗੀ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਦੇ। ਏਹ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਗੁਰਪੁਰਬ ਵਾਸਤੇ ਹੀ ਇਕ ਚੋਜ ਰਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਗੁਰਪੁਰਬੋਂ ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਓਸ ਦਿਨ ਦੀ ਰੌਣਕ ਹੈ ਪਰ ਐਨਾ ਖਰਚ ਕਰ ਕੇ ਤੇ ਸਮਾਂ ਲਾ ਕੇ ਅਸਲੀ ਗੁਰਪੁਰਬ ਮਨਾਉਣੋਂ ਲਾਂਭੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਸੋ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਪੈਮਫਲੈਟ ਤੇ ਜਿਥੇ ਏਹ ਰਾਗੀ ਟੋਲੀਆਂ ਹੋਣ ਓਥੇ ਸੁਘੜ ਲੈਕਚਰਾਰ ਕੋਲੋਂ ਓਹਨਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਲੈਕਚਰ ਕਰਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਲੈਕਚਰ ਵਿਚ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੋਵੇ ਪਰ ਦਿੱਸੇ ਨਾ । ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੱਡਾ ਹੁਨਰ ਓਥੇ ਹੋਂਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਹੁਨਰ ਘੁਸੇੜਿਆ ਨਾ ਹੋਵੇ ।
ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ ਧੂਮ-ਧਾਮ ਨਾਲ ਹੋਣ ਪਰ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਜਾਉਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਕੁਝ ਬਦਲਣੇ ਪੈਣੇ ਹਨ । ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿੰਨੀ ਸਜਾਵਟ ਕਰ ਕੇ ਸਾਨੂੰ ਰੁਪਏ ਬਚਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਤੇ ਗੁਰਪੁਰਬ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਦੀਵਾਨ ਕਰ ਕੇ ਯਤੀਮ-ਖ਼ਾਨਿਆਂ ਤੇ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਲਈ ਓਸ ਦਿਨ ਅਰਦਾਸਾਂ ਕਰਾਉਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। ਏਥੇ ਏਹ ਗੱਲ ਭੁੱਲਣ ਵਾਲੀ ਨਹੀਂ ਪਈ ਨਗਰ ਕੀਰਤਨਾਂ ਵਿਚ ਗਤਕੇ ਆਦਿ ਚਲਾਉਣਾ ਘਟਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ। ਏਹ ਗੱਲਾਂ ਸੇਹਤ ਵਾਸਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਕੰਮ ਦੇਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਗੁਰਪੁਰਬ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਵੀ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੇ ਮੈਚ ਕਰਾ ਕੇ ਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਓਸ ਦਿਨ ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਮਹੱਲਿਆਂ ਵਿਚ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਬੋਲ-ਚਾਲ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰ ਕੇ ਬੰਦ ਹੋਈ ਹੋਵੇ ਓਹਨਾਂ ਬੰਦਿਆਂ ਵਿਚ ਸਿਆਣਿਆਂ ਨੂੰ ਪੈ ਕੇ, ਜਿਥੋਂ ਤਕ ਹੋਵੇ, ਗੁੱਸਾ-ਗਿਲਾ ਦੂਰ ਕਰਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਈਦ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਦਿਹਾੜੇ ਮੁਸਲਮਾਨ, ਮੁਸਲਮਾਨ ਨੂੰ ਚਾਹ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਏਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਨੂੰ ਮਿਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
ਸਿਆਣਿਆਂ ਨੂੰ ਏਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰਪੁਰਬ ਮਨਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਗੁਰਪੁਰਬ ਦਾ ਨਾਂ ਲਿਆਂ ਵੈਰ ਵਿਰੋਧ ਦੂਰ ਜਾਪਣ ਤੇ ਮੇਲ-ਮਿਲਾਪ ਦਾ ਚੁਗਿਰਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇ ਤਾਂ ਸਵਾਦ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਹੱਟੀ-ਹੱਟੀ ਅਖੰਡ ਪਾਠ ਰਖਾਉਣੇ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ । ਅਖੰਡ ਪਾਠ ਸੁਣੇ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੇ । ਬਹੁਤੀ ਗਾੜ੍ਹ ਹੋਂਦੀ ਹੈ । ਪਾਠੀ ਸਿੰਘ ਵੀ ਥੱਕੇ ਹੋਏ ਹੋਂਦੇ ਹਨ । ਪਾਠ ਪੋਹ ਸੁਦੀ ਸਤਵੀਂ ਤੇ ਵੀ ਹੋਣ, ਕੁਝ ਹੋਰ ਗੁਰਪੁਰਬਾਂ ’ਤੇ ਰੱਖੇ ਜਾਣ ਤਾਂ ਡਰ ਨਹੀਂ । ਥੋੜ੍ਹੇ ਪਾਠ ਹੋਣ ਤੇ ਮਿਲ ਕੇ ਬਹੁਤੇ ਜਣੇ ਬੈਠੀਏ ਤਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚੰਗਾ ਹੈ । ਗੁਰਪੁਰਬ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਦੀ ਯਾਦ ਰਹੇ । ਗੁਰੂ ਦੀ ਯਾਦ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਓਹਦੇ ਅਮਲਾਂ ਉੱਤੇ ਚਲੀਏ ਤੇ ਓਹਦਾ ਅਮਲ ਸੀ ਸਰਬਤ ਦਾ ਭਲਾ ਕਰਨਾ। ਸੋ ਏਹਨਾਂ ਪੂਰਣਿਆਂ ਉੱਤੇ ਚਲਣ ਵਾਲਾ ਅਸਲੀ ਗੁਰਪੁਰਬ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਗੁਰਪੁਰਬ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਦਿਨ ਸਮਝ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ।
ਸ. ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੂਪ
