ਉਦਾਸੀਆਂ (ਪ੍ਰਚਾਰ ਯਾਤਰਾਵਾਂ) ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਟਿਕ ਗਏ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਕਰੀਬ 18 ਸਾਲ ਏਥੇ ਰਹੇ, ਏਥੇ ਈ ਹਲ ਵਾਹਿਆ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰਾ ਕੀਤਾ, ਖੂਹ ਜੋਏ। ਇੱਥੇ ਹੀ ਭਾਈ ਲਹਿਣਾ ਜੀ ਨੂੰ ਸਭ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਰਖ਼ ਕੇ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਬਣਾਇਆ ਤੇ ਗੁਰਿਆਈ ਦਿੱਤੀ ।
ਫਿਰਿ ਬਾਬਾ ਆਇਆ ਕਰਤਾਰਪੁਰਿ
ਭੇਖੁ ਉਦਾਸੀ ਸਗਲ ਉਤਾਰਾ। (ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ)
ਇੱਕ ਦਿਨ ਸਤਿਗੁਰਾਂ ਨੇ ਭਰੇ ਦਰਬਾਰ ‘ਚ ਬਚਨ ਕਹੇ, ਅਸੀਂ ਸਰੀਰ ਤਿਆਗ ਦੇਣਾ ਹੈ, ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦਾ ਸੱਦਾ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਮਰ ਚਾਹੇ 70 ਸਾਲ ਤੋਂ ਟੱਪ ਗਈ ਸੀ ਪਰ ਸਤਿਗੁਰਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਇੰਨੀ ਵਧੀਆ ਸੀ ਕਿ ਸੁਣ ਕੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਭਰੋਸਾ ਹੀ ਨਾ ਆਇਆ, ਕਿ ਸਰੀਰ ਤਿਆਗ ਦੇਣਗੇ। ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਭਰੋਸਾ ਨਾ ਹੋਇਆ, ਉਹ ਤਾਂ ਸੱਦੇ ‘ਤੇ ਵੀ ਨਾ ਆਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗਾ ਜਿਵੇਂ ਪਿਤਾ ਜੀ ਮਖ਼ੌਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੇ ਵੀ ਸੁਣਿਆ ਦੂਰ ਦੂਰ ਤੋਂ ਸੰਗਤ ਆਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸੱਚਖੰਡ ਜਾਣ ਤੋਂ ਦੋ ਕੁ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਰਾਂਮਾਹ ਬਾਣੀ ਉਚਾਰਣ ਕੀਤੀ ਜੋ ਤੁਖਾਰੀ ਰਾਗ ‘ਚ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ 1107 ਅੰਗ ‘ਤੇ ਦਰਜ ਹੈ।
ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਭਾਈ ਸਧਾਰਨ ਜੀ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸਸਕਾਰ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰੋ। ਚੰਦਨ ਦੀ ਲੱਕੜ ਮੰਗਵਾਈ, ਥਾਂ ਸਾਫ ਕੀਤਾ। ਇੱਕ ਕਨਾਤ ਤਾਣੀ ਗਈ। ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਲੰਘ ਗਿਆ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਸਵਾ ਪਹਿਰ ਰਾਤ ਰਹਿੰਦੀ ਜਾਗੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕੀਤਾ। ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਦਾ ਦੀਵਾਨ ਸੱਜਿਆ। ਕੀਰਤਨ ਹੋਇਆ। ਸਾਰੀ ਸੰਗਤ ਇਕੱਠੀ ਹੋਈ। ਸਮਾਪਤੀ ਤੋ ਬਾਅਦ ਸਭ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਖੁਲ੍ਹੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦਿੱਤੇ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸਭ ਵੱਲ ਮਿਹਰ ਭਰੀ ਨਿਗਾਹ ਨਾਲ ਤੱਕਿਆ। ਸਭ ਨੂੰ ਮਨ ਇੱਛਤ ਦਾਤਾਂ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜਿਆ। ਫਿਰ ਮਹਾਰਾਜ ਕਨਾਤ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਾ ਲੰਮੇ ਪੈ ਗਏ। ਚਿੱਟੀ ਚਾਦਰ ਉਪਰ ਲੈ ਲਈ। ਵੇਖਦੇ ਹੀ ਵੇਖਦੇ ਆਸਮਾਨ ਦਾ ਰੰਗ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਸੰਗਤ ਦੇਖ ਕੇ ਹੈਰਾਨ , ਸਭ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ
ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ! ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ!! ਦੀ ਅਵਾਜ ਸੀ।
ਏਧਰ ਬਾਹਰ ਹਿੰਦੂ ਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ‘ਚ ਰੌਲਾ ਪੈ ਗਿਆ, ਹਿੰਦੂ ਕਹਿਣ ਅਸੀਂ ਸਸਕਾਰ ਕਰਨਾ, ਮੁਸਲਮਾਨ ਕਹਿਣ ਸਾਡੇ ਪੀਰ ਨੇ, ਅਸੀ ਦਫਨਉਣਾ! ਜਾ ਅੰਦਰ ਜਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਚਾਦਰ ਚੁੱਕੀ ਵੇਖਿਆ, ਤਾਂ ਥੱਲੇ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਫੁੱਲ ਮਿਲੇ ਸਰੀਰ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਚਾਦਰ ਹੀ ਬਚੀ। ਉਸ ਚਾਦਰ ਨੂੰ ਦੋ ਟੁਕੜੇ ਕਰ ਲਿਆ। ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੇ ਸਸਕਾਰ ਕਰ ਕੇ ਦੇਹੁਰਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੇ ਦਫਨ ਕਰ ਕੇ ਕਬਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤੀ, ਪਰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਨੂੰ ਏਹ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਹੀ ਸੀ। ਰਾਵੀ ‘ਚ ਹੜ੍ਹ ਆਇਆ। ਸਮਾਧ ਕਬਰ ਦੋਵੇ ਰੋੜ ਕੇ ਲੈ ਗਈ। ਬਾਅਦ ‘ਚ ਫਿਰ ਦੋਵੇਂ ਸਮਾਧ ਤੇ ਕਬਰ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ। ਬਾਬੇ ਦਾ ਦੇਹੁਰਾ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਵੱਡੇ ਸਪੁੱਤਰ ਬਾਬਾ ਸ੍ਰੀ ਚੰਦ ਜੀ ਨੇ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ ਜੋ ਹੁਣ ਵੀ ਉਥੇ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ।
ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਫਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ :
ਬਾਲ ਜਤੀ ਹੈ ਸਿਰੀਚੰਦੁ ਬਾਬਾਣਾ ਦੇਹੁਰਾ ਬਣਾਇਆ।
ਸਤਿਗੁਰਾਂ ਦੇ ਪੋਤਰੇ ਬਾਬਾ ਧਰਮ ਚੰਦ ਜੀ ਨੇ ਬਾਅਦ ‘ਚ ਰਾਵੀ ਤੋਂ ਇਧਰ ਵੀ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦਾ ਦੇਹੁਰਾ ਬਣਾਇਆ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਨਾਂ ਅਜਕਲ੍ਹ “ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ” ਪਿਆ। ਏਥੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਚੋਲਾ ਤੇ ਭੈਣ ਨਾਨਕੀ ਜੀ ਦਾ ਰੁਮਾਲ ਵੀ ਹੈ।
ਗੁਰੂ ਪਤੀ ਦਾ ਵਿਛੋੜਾ ਨਾ ਸਹਿੰਦੇ ਮਾਤਾ ਸੁਲਖਣੀ ਜੀ ਵੀ 15 ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਚਰਨ ‘ਚ ਜਾ ਬਿਰਾਜੇ। ਮਾਤਾ ਜੀ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਗੁਰੂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੇ ਕੀਤਾ।
ਇੰਜ ਜਗਤ ਗੁਰੂ ਬਾਬਾ ਧੰਨ ਧੰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਅੱਸੂ ਵਦੀ 10 ਸੰਮਤ ੧੫੯੬ (1539 ਈ:) ਨੂੰ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਰਾਵੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਸਮਾਏ।
ਜੋਤਿ ਰੂਪਿ ਹਰਿ ਆਪਿ
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕੁ ਕਹਾਯਉ ॥
ਕੋਟਾਨਿ ਕੋਟਿ ਨਮਸਕਾਰ!
ਮੇਜਰ ਸਿੰਘ ਉਪ ਸੰਪਾਦਕ
