ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਪਾਵਨ ਗੁਰਬਾਣੀ, ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਪਰਚਉ ਤੇ ਪਰਚਾ ਦੋ ਰੂਪਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਪਹਿਲਾਂ ਮਨੁੱਖ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਪਣੀ ਬੋਲਚਾਲ ਦੇ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਬਹੁਤ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਹੁਣ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਧਣ ਦੇ ਨਾਲ paper, exam ਆਦਿਕ ਸ਼ਬਦ ਹੀ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਨੇ, ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਹਰੇਕ ਸਾਲ ਪਰਚੇ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਪਤਾ ਲੱਗ ਸਕੇ ਕਿ ਉਨਾਂ ਨੇ ਕਿੰਨੀ ਕੁ ਵਿਦਿਆ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤੀ ਹੈ,ਭਟ ਭਿਖਿਆ ਜੀ ਆਪਣੇ ਸਵਈਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਤੀਸਰੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਕਰਦਿਆਂ ਉਚਾਰਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਮੈਂ ਬੜੀ ਸਾਧ ਸੰਤਾਂ ਨੂੰ ਟੋਲ ਕੇ ਵੇਖਿਆ ਹੈ, ਸੰਨਿਆਸੀ ਤੇ ਤਪੱਸਿਆ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਮੁੱਖ ਦੇ ਬੜੇ ਮਿੱਠੇ ਹਨ, ਮੈਨੂੰ ਫਿਰਦੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਇੱਕ ਸਾਲ ਹੋ ਗਿਆ ਪਰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਪਰਚਾ ਨਹੀਂ ਲਾਇਆ, ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਉਪਦੇਸ਼ ਕਹਿੰਦਿਆਂ ਮੈਂ ਬੜਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਣਿਆ ਹੈ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਰਹਿਤ ਵੇਖ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਕੋਈ ਖੁਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ:-
ਰਹਿਓ ਸੰਤ ਹਉ ਟੋਲਿ ਸਾਧ ਬਹੁਤੇਰੇ ਡਿਠੇ ||
ਸੰਨਿਆਸੀ ਤਪਸੀਅਹ ਮੁਖਹੁ ਏ ਪੰਡਿਤ ਮਿਠੇ ||
ਬਰਸੁ ਏਕ ਹਉ ਫਿਰਿਓ ਕਿਨੈ ਨਹੁ ਪਰਚਉ ਲਾਇਓ ||
ਕਹਤਿਅਹ ਕਹਤੀ ਸੁਣੀ ਰਹਤ ਕੋ ਖੁਸੀ ਨ ਆਯਉ ||
ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਛੋਡਿ ਦੂਜੈ ਲਗੇ ਤਿਨੑ ਕੇ ਗੁਣ ਹਉ ਕਿਆ ਕਹਉ ||
ਗੁਰ ਦਯਿ ਮਿਲਾਯਉ ਭਿਖਿਆ ਜਿਵ ਤੂ ਰਖਹਿ ਤਿਵ ਰਹਉ||
( ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਅੰਗ 1395)
ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼ ਦੇ ਵਿੱਚ ਪਰਚਉ ਦੇ ਤਿੰਨ ਅਰਥ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਪਰਿਚਯ, ਜਾਣਕਾਰੀ, ਗਿਆਨ, ਸਬੂਤ ਪ੍ਰਮਾਣ, ਸਿਧਿ ਕਰਾਮਾਤ ਦਾ ਚਮਤਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਪਰਚਉ ਨੂੰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਮੰਨ ਕੇ ਅਰਥ ਪਰਤਾਵਾ,ਪ੍ਰੀਖਿਆ, ਕਰਾਮਾਤ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ. ਡਾ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਰਥ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਤਬਦੀਲੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਗੁਰਬਾਣੀ ਪਾਠ ਦਰਪਣ ਦੇ ਵਿੱਚ ਪਰਚੋ ਦੇ ਅਰਥ ਤਸੱਲੀ ਕਰਦੇ ਹਨ :-
ਪਰਚਉ = ਪਰਖ ਰਚਉ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਹੈ।
ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੇ ਵੱਲੋਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ, ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨਾਂ ਦੇ ਵੱਲੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪਰਖ ਰਚੀ ਜਾਂਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਜਾਹਰ ਪੀਰ ਜਗਤ ਗੁਰ ਬਾਬਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਅੰਤਿਮ ਸਮੇਂ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਦੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਸਰੀਰ ਤਿਆਗਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਈ ਪ੍ਰੀਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਿਨਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ ਭਾਈ ਲਹਿਣਾ ਜੀ ਪਰਖ ਦੇ ਉੱਪਰ ਖਰੇ ਉਤਰੇ, ਕਲਗੀਧਰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਵਿੱਚ 80 ਹਜ਼ਾਰ ਦੇ ਇਕੱਠ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਸੀਸ ਦੇਣ ਦੀ ਪਰਖ ਰਚੀ,ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਪਰਖ ਦੇ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਉਤਰੇ ਸੀ।
ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪਟਿਆਲਾ
