-ਗਿ. ਗੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪਟਿਆਲਾ
(ਮੁੱਖ ਸੰਪਾਦਕ)
ਆਦਿ ਕਾਲ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣ ਵਾਸਤੇ ਬੜਾ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸਰਕਾਰਾਂ, ਮਾਪੇ, ਅਧਿਆਪਕ ਬੜਾ ਉਦਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ‘ਗੁਰ ਨਾਨਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼’ ਵਿੱਚ ਚੂੜਾਮਣਿ ਕਵੀ ਭਾਈ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਜੀ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਿਆਣੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦਾ ਕਥਨ ਹੈ ਜੋ ਪਿਤਾ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪੜਾਉਂਦਾ ਉਹ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਵਾਸਤੇ ਵੈਰੀ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਜਗਤ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ੋਭਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਉਹਨੂੰ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਮਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ । ਇਹ ਬਚਨ ਜਗਤ ਦੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ:-
ਬਹੁ ਗੁਨੀ ਅਲਾਵਹਿ, ਸੁਤ ਨ ਪੜਾਵਹਿ
ਸੋ ਸ਼ਤਰੂ ਸਮ ਤਾਤ!
ਸ਼ੋਭਾ ਨਹੀਂ ਪਾਵਹਿ,
ਮਤ ਨਹਿ ਆਵਹਿ, ਜਗ ਮੈ ਇਹ ਬਖਯਾਤ।
ਅੱਜ ਕੱਲ ਬੜਾ ਜ਼ੋਰ ਮਾਂ ਬਾਪ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਤੇ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜਾਉਣ ਤੇ ਲੱਗਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਔਰ ਇਸ ਮੁਲਕ ਦੇ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਜਿਸ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ ਉਸੇ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਮਿਲੀ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਅਪਣਾਇਆ। ਜਦ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦਾ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਉੱਪਰ ਰਾਜ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਅਰਬੀ-ਫਾਰਸੀ ਆਮ ਘਰਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਲੱਗੀ, ਸਤਿਗੁਰ ਖਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਨੇ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਇਸਲਾਮ ਦੀ ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣਾ ਧਰਮ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ:
ਖਤ੍ਰੀਆ ਤ ਧਰਮੁ ਛੋਡਿਆ ਮਲੇਛ ਭਾਖਿਆ ਗਹੀ ।।
(ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਅੰਗ 663 )
ਫਿਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਇਸ ਮੁਲਕ ਨੂੰ ਜਿੱਤਿਆ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਹੋਣ ਲੱਗਿਆ, ਚਾਹੇ 1947 ਦੇ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਇਆ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਚਲੇ ਗਏ ਪਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਵੱਧਦਾ ਹੀ ਗਿਆ। ਅੱਜ-ਕੱਲ ਮਾਂ ਬਾਪ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਪੜਾਉਣ ਦੇ ਵਿੱਚ ਮਾਣ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਨੇ, ਪੜਨਾ ਸਿੱਖ ਵੀ ਸਕਦਾ ਬੱਚਾ ਪਰ ਉਹਦੇ ਅਰਥਾਂ ਦਾ ਗਹਿਰਾ ਬੋਧ ਉਸ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ, ਔਰ ਸਾਰਾ ਜ਼ੋਰ ਪੜਾਉਣ ‘ਤੇ ਹੀ ਲੱਗਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਸਮਝਾਉਣ ਤੇ ਨਹੀਂ। ਰਾਤ ਦੀ ਬਜਾਏ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਵਿੱਚ ਉਹਨੂੰ night ਪੜਾਇਆ ਤੇ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਪਰ ਨਾ ਤੇ ਉਸਨੂੰ night ਦਾ ਪਤਾ ਤੇ ਨਾ ਰਾਤ ਦਾ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਸਿਰ ਦਾ ਬੋਝ ਤਾਂ ਬਣ ਸਕਦਾ ਪਰ ਹਿਰਦੇ ਦਾ ਵਿਸਮਾਦ ਨਹੀਂ ਬਣਦਾ।
ਡਿਕਸ਼ਨਰੀ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਤੇ ਡੁੱਬਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਚੜਨ ਤੱਕ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ night ਆਖਦੇ ਨੇ
NIGHT = NO LIGHT
ਸੂਰਜ ਦੇ ਅਸਤ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਚਾਨਣਾ ਮਿਟ ਜਾਂਦਾ, ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਨੂੰ night ਆਖਦੇ ਨੇ।
ਰਾਤ = ਰਾਹ ਤਿਆਗ
ਜਦ ਸੂਰਜ ਛੁਪ ਜਾਂਦਾ ਰਸਤੇ ਵੀ ਮਿਟ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਹਨੇਰੇ ਦੇ ਵਿੱਚ ਯਾਤਰਾ ਹੋ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ । ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਰਾਤ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਇਹੀ ਕਰਦੇ ਨੇ, ਕਿ ਰਸਤੇ ‘ਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਪਾਂਧੀ ਉਹ ਰਾਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਮਾਰਗ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦਿਸ ਰਿਹਾ ਉਹ ਸਰਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵਸਿਆ,ਰਾਤ ਉਸਨੇ ਸੌਂ ਕੇ ਬਤੀਤ ਕੀਤੀ ਜਦੋਂ ਸਵੇਰੇ ਉੱਠਿਆ ਪ੍ਰਭਾਤ ਹੋਈ, ਚਾਨਣਾ ਹੋਇਆ ਰਸਤਾ ਦਿਖਾਈ ਪੈਣ ਲੱਗਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਰਸਤੇ ਤੇ ਤੁਰ ਪਿਆ :
ਵਾਟ ਵਟਾਊ ਰਾਤਿ ਸਰਾਈਂ ਵਸਿਆ।
ਉਠ ਚਲਿਆ ਪਰਭਾਤਿ ਮਾਰਗਿ ਦਸਿਆ।
(ਵਾਰ 19 ਪਉੜੀ 5)
