(੧੩ ਅਪ੍ਰੈਲ ਜੰਗ ਵਿਚ ਜੂਝੇ)
-ਡਾ. ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ*
ਭਾਈ ਬੱਲੂ ਜੀ ਭਾਈ ਮੂਲਾ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਤੇ ਭਾਈ ਰਾਉ ਦੇ ਪੋਤਰੇ ਸਨ। ਆਪ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਦਾਦਾ ਸਨ। ਆਪ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਦੇ ਪਰਮਾਰ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਹਿਮਾਚਲ ਦੀ ਰਿਆਸਤ ਨਾਹਨ ਨਾਲ ਸੀ। ਸੋਲ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਨਾਹਨ ਤੋਂ ਮੁਲਤਾਨ ਚਲੇ ਗਏ ਤੇ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਇਕ ਪਿੰਡ ਅਲੀਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੁਜੱਫਰਗੜ੍ਹ (ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਭਾਈ ਮੂਲਾ ਜੀ ਗੁਰੂ-ਘਰ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਸਨ। ਭਾਈ ਮੂਲਾ ਦੇ ੧੪ ਪੁੱਤਰ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਭਾਈ ਬੱਲੂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਫ਼ੌਜ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਭਾਈ ਬੱਲੂ ਜੀ ਵੀ ਇਸ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ। ਅਕਤੂਬਰ ੧੬੧੯ ਈ. ਵਿਚ ਜਦ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਗਵਾਲੀਅਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚੋਂ ਰਿਹਾਅ ਹੋ ਕੇ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਭਾਈ ਬੱਲੂ ਜੀ ਵੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਆਏ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਕਲਾਨੌਰ ਵਿਖੇ ੨੮ ਜਨਵਰੀ, ੧੬੨੦ ਈ. ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਤੇ ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੋਈ ਤਾਂ ਭਾਈ ਬੱਲੂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨਾਲ ਹੀ ਸੀ। ੧੩ ਅਪ੍ਰੈਲ, ੧੬੩੪ ਈ. ਦੇ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਮੁਰਤਜ਼ਾ ਖਾਨ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਭਾਈ ਬੱਲੂ ਜੀ ਨੇ ਡਟ ਕੇ ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਭਾਈ ਬੱਲੂ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਜੰਗ ਵਿਚ ਮੁਗ਼ਲ ਜਰਨੈਲਾਂ ‘ਦਾਦੂ, ਜਲ੍ਹਾ ‘ ਅਤੇ ਮੁਰਤਜ਼ਾ ਖ਼ਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਆਹਮੋ-ਸਾਹਮਣੇ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਮਾਰਿਆ ਸੀ। ਭੱਟ ਵਹੀਆਂ ਵਿਚ ਭਾਈ ਬੱਲੂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ:
“ਬੱਲੂ ਬੇਟਾ ਮੂਲੇ ਕਾ ਪੋਤਾ ਰਾਉ ਕਾ, ਪੜਪੋਤਾ ਚਾਹੜ ਕਾ ਚੰਦ੍ਰਬੰਸੀ ਭਾਰਦਵਾਜੀ ਗੋਤਰ ਪੁਆਰ ਬੰਸ, ਬੀਝਾਂ ਕਾ ਬੰਝਰਉਤ ਰਦਉਂਤ ਜਗ੍ਹਾਨਾਂ। ਸਾਲ ਸੋਲਾਂ ਸੈ ਇਕਾਨਮੇ ਬੈਸਾਖ ਪ੍ਰਵਿਸ਼ਟੇ ਸਤਾਰਾਂ ਸੋਮਵਾਰ ਦੇ ਦਿਹੁੰ ਗੁਰੂ ਚੱਕ ਕੇ ਮਲ੍ਹਾਨ ਪਰਗਣਾ ਨਿਝਰਆਲਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਚਨ ਪਾਇ ਸਾਹਵੇਂ ਮਾਥੇ ਰਣ ਮੇਂ ਮੁਰਤਜ਼ਾ ਖਾਨ ਕੋ ਮਾਰ ਕੇ ਮਰਾ। ਭਾਈ ਬੱਲੂ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਵੇਲੇ ੭੪ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਸੀ। ਆਪ ਦੇ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ੫੭ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਯੋਧਿਆਂ ਨੇ ਗੁਰੂ-ਘਰ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੇਂ ਸ਼ਹਾਦਤਾਂ ਪਾਈਆਂ ਹਨ।
