ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਬੈਠਣ ਦਾ ਆਪਣਾ ਇਕ ਢੰਗ ਹੈ :
ਸਤਸੰਗਤਿ ਮਿਲਿ ਰਹੀਐ ਮਾਧਉ
ਜੈਸੇ ਮਧੁਪ ਮਖੀਰਾ ॥
( ਅੰਗ ੪੮੬)
ਹੁਣ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਸਾਰੀ ਬਾਣੀ ਸਮਝਾਂਦੀ ਏ ਸਾਨੂੰ ਕਿ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਕਿਵੇਂ ਬੈਠਣਾ ਹੈ ? ਕਿਵੇਂ ਪੜ੍ਹਨਾ ਹੈ ? ਕਿਵੇਂ ਜਪਣਾ ਹੈ ? ਸੋ ਪ੍ਰਿਥਮ ਬੈਠਣ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ; ਜਪਣ ਦੀ ਗੱਲ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ। ਬੈਠਣਾ ਕਿਵੇਂ ਹੈ :
ਸਤਸੰਗਤਿ ਮਿਲਿ ਰਹੀਐ ਮਾਧਉ
ਜੈਸੇ ਮਧੁਪ ਮਖੀਰਾ ॥
ਮੈਂ ਇਹ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦਾ ਕਿ ਚੌਂਕੜਾ ਮਾਰ ਕੇ ਬੈਠੋ; ਕਤਈ ਨਹੀਂ ਕਹਾਂਗਾ। ਜਿਵੇਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਹੂਲੀਅਤ ਹੈ; ਉਵੇਂ ਬੈਠੋ। ਕਈ ਦਫ਼ਾ ਅਨੇਕਾਂ ਸਰੀਰਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬੈਠਿਆਂ ਬੈਠਿਆਂ ਚੌਂਕੜਾ ਮਾਰ ਕੇ ਸਰੀਰ ਥੱਕ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਆਪਣਾ ਆਸਣ ਬਦਲ ਵੀ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਲੇਕਿਨ ਇਥੇ ਜੋ ਢੰਗ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ :
ਸਤਸੰਗਤਿ ਮਿਲਿ ਰਹੀਐ ਮਾਧਉ
ਜੈਸੇ ਮਧੁਪ ਮਖੀਰਾ ॥
ਜਿਵੇਂ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀ ਮੱਖੀ, ਫੁੱਲ ’ਤੇ ਬੈਠ ਗਈ। ਰਸ ਕੱਢ ਰਹੀ ਏ। ਉਸ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ; ਕਿੰਨੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਆਈਆਂ ਤੇ ਕਿਤਨੀਆਂ ਉੱਡ ਗਈਆਂ।
ਉਹ ਮੱਖੀ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਏ ਮਕਰੰਦ ਵਿੱਚ। ਰਸ ਕੱਢ ਰਹੀ ਏ; ਸੁਆਦ ਮਾਣ ਰਹੀ ਏ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਬੈਠ ਜਾਹ। ਭਾਵੇਂ ਪੰਜ ਮਿੰਟ ਬੈਠ ਪਰ ਬੈਠ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀ ਮੱਖੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ । ਚੰਚਲ ਮੱਛਲੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਕ ਸੈਕਿੰਡ ਵੀ ਟਿਕਾਉ ਨਹੀਂ ਤੇ ਧਿਆਨ ਇਧਰ ਉਧਰ। ਤੇ ਜੇ ਅੱਠ ਘੰਟੇ ਵੀ ਤੂੰ ਬੈਠਾ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਕੀ ਲਾਭ? ਬੈਠ ਪੰਜ ਮਿੰਟ ਪਰ ਬੈਠ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀ ਮੱਖੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ। ਤੇਰਾ ਧਿਆਨ ਪੂਰਨ ਹੋਵੇ ਤੇ ਲਾਭ ਹੋਵੇਗਾ। ਜੈਸੇ ਤੂੰ ਜੁੜੇਂਗਾ; ਰਸ ਜੋ ਹੈ, ਬਣ ਜਾਏਗਾ। ਕਈ ਦਫ਼ਾ ਜਿਹੜੇ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ; ਉਸ ਦਾ ਸਮਾਂ ਘੰਟਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ; ਉਸ ਦਾ ਅੱਧਾ ਘੰਟਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਦੇਖਿਆ, ਇਕ ਮਿੰਟ ਵੀ ਰਸ ਨਹੀਂ ਮਾਣਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਤਰਜ਼ੇ-ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਸਤਕ ਹੀ ਦੱਸਦਾ ਪਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਰਸ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਰਸ ਆਇਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਫ਼ੌਰਨ ਪਤਾ ਚੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨੇਤਰ ਦੱਸ ਦਿੰਦੇ ਹਨ; ਚਿਹਰਾ ਦੱਸ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਤਰਜ਼ਿ-ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੀ ਦੱਸ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਉੱਠਣਾ ਬੈਠਣਾ ਹੀ ਦੱਸ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਾਕਿਆ ਈ, ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਹੈ ਤੇ ਇਹਨੇ ਕੁਝ ਰਸ ਮਾਣਿਆ ਹੈ।
ਗਿਆਨੀ ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਸਕੀਨ
